نحوه تولید عسل توسط زنبورها-1
ممکن است که شنیده باشید از عسل به عنوان بزاق دهان زنبور یاد می شود؛ البته این جمله از لحاظ علمی خیلی هم ممکن است صحیح نباشد. در ادامه با بررسی نحوه تولید عسل توسط زنبور عسل متوجه میزان صحت این مسئله خواهیم شد.
بیشتر مردم می دانند که زنبورهای کارگر زحمت جمع آوری شهدها را می کشند و در نهایت آنها را به عسلی لذیذ تبدیل می کنند. در هر کلونی حدود ده ها هزار زنبور عسل کارگر وجود دارند که در واقع ضربان قلب و نبض کلونی را تشکیل می دهند. چرا که همه آنها زحمت می کشند تا عسل را تهیه کنند و تولید عسل بدون وجود آنها ممکن نیست. عسل همان غذای کاکلی است که انسان ها از همان دوره شکار توانستند آن را کشف کرده و از آن تغذیه کنند. ولی زنبورها چگونه می توانند این غذای شیرین و مقوی را تولید کنند؟
پروسه و روند جمع آوری
اگر رو به روی یک کندوی عسل بنشینید آنها را تماشا کنید، متوجه رفت و آمد پی در پی زنبورهای عسل خواهید شد. در این حین ممکن است متوجه شوید که صبح ها، زنبورهای عسل گرده را با خود به داخل کلونی می آورند. پس شهد مورد نیاز برای تولید عسل از کجا می آید و کجا تشکیل می شود؟!
بیشتر گیاهان تا پیش از آغاز صبح و گرم شدن هوا، شهد زیادی تولید نمی کنند. پس از گرم تر شدن هوا در صبح، تازه گیاهان دست به کار می شوند تا شهد را تولید کنند. بنابراین زنبورهای عسل همچنان که منتظر تولید و دسترسی به شهد هستند، شروع به جمع آوری گرده می کنند. حالا دلیل جمع آوری گرده چیست؟ گرده در واقع پروتئین مورد نیاز کلونی را تامین می کند و ترکیب متنوع از گرده به اندازه عسل برای کلونی اهمیت دارد.
یکی از جنبه های جالب این مجموعه، شهد است که توسط زنبورهای کارگر از گیاهان اطراف لانه جمع آوری می شود. نکته جذاب درباره برخی از انواع زنبور این است که آنها فقط شهد یک نوع گیاه را جمع آوری می کنند و حتی گل های دیگری که مملو از شهد هستند هم حواس آنها را پرت نمی کنند!
ما فیلم هایی از زنبورهای عسل تهیه کرده ایم و در طی آنها، زنبوران عسل را حین جمع آوری شهد تعقیب کرده ایم. در یکی از این فیلم ها، پرواز یک زنبور را از گلی به گل دیگر ضبط کرده ایم که در آن، زنبور عسل جست و جوی شهد را با رسیدن به یک گل آبی، متوقف می کند. پس از ترک این گل آبی، زنبور به جست و جوی گل آبی دیگر می پردازد. زنبور سوژه با رسیدن به یک مزرعه پر از گل های متنوع، همچنان در میان آن همه گل تلاش می کند که فقط گل های آبی را پیدا کند و به هیچ عنوان جذب گل ها با گونه های دیگر نمی شود.
همین روش موجب شده است که جست و جوهای این گونه زنبور عسل بسیار موثر باشد. با این روش دیگر لازم نیست که زنبور پی در پی متوقف شود و وقت خود را برای بررسی گل های مختلف تلف کند. چرا که از قبل می داند که گل های آبی از یک گونه خاص، شهد مورد نیاز آنها را به اندازه کافی تولید می کند. البته این روش فقط مخصوص گونهای خاصی از زنبورهای عسل است.
زنبور عسل، شهدها را جمع آوری می کند و در معده عسل خود ذخیره می کند. البته این معده، معده واقعی زنبور عسل نیست. زیرا هضم در آن اتفاق نمی افتد. معده عسل در واقع محل نگهداری و ذخیره سازی شهد تا زمانی است که زنبور به لانه خود باز گردد. سپس این شهد از معده عسل خارج شده و وارد دهان زنبور عسل می شود که همین مرحله منجر شده است بسیاری از افراد عسل را به نام بزاق دهان زنبور عسل کارگر نیز بشناسند.
پروسه شهد
اولین کاری که زنبورها باید انجام دهند، برداشتن آب است. چرا که آب حدود شصت درصد یک شهد را تشکیل می دهد و همین مقدار نیازمند هجده درصد آبی است که یک زنبور باید جمع آوری کند.باکتری های مفید ( لاکتوباسیلوس) که در معده زنبور عسل زندگی می کند، همانند آنزیم اینورتراز، از طریق غدد بزاقی زنبور عسل به شهد اضافه می شوند. برای فرآوری شهد، زنبورهای کارگر بخشی از شهد خود را به بقیه زنبورها می دهند تا آنها به مکانی آرام در کندو بروند و این گونه روند تبدیل شهد به عسل تسریع می یابد.
زنبور عسل پس از تجدید بخشی از شهد به درون دهان خود، اینورتراز بیشتری را برای تجزیه مولکول های ساکارز موجود در شهد به دو قنده ساده گلوکز و فروکتوز اضافه می کند و این گونه حباب های کوچکی تولید می شوند. این حباب ها موجب می شود سطح تماس عسل با هوا به نسبت حجمش بیشتر می شود و منجر می شود که آب عسل در تماس با هوای گرم داخل کلونی به مقدار زیادی تبخیر می شود.
این حباب ها به معده عسل منتقل می شوند تا پیش از تولید حبابی دیگر، با شهد و آنزیم های باقی مانده مخلوط شوند. زنبور عسل این فعالیت را دقایقی ادامه می دهد تا معده پیش از فرا رسیدن مراحل بعدی بتواند پردازش شود و قادر باشد فعالیت خود را ادامه دهد.
ادامه دارد…
